Waar is iedereen?
Waar is iedereen gebleven? Veel ondernemers vragen zich dat af in hun zoektocht naar nieuwe medewerkers. Of het nu gaat om chauffeurs, IT’ers, managers; kennelijk zijn ze verdwenen. Of beter, opgelost in een mix van economische groei, andere wensen en normen en een verkeerd beleid. TOM ging op onderzoek met als conclusie: wen er maar aan, want de komende decennia is er nog geen oplossing.
Tjerry Verhoeven, portefeuillehouder arbeidsmarkt bij werkgeversorganisatie VNO-NCW hoeft niet lang na te denken wat de oorzaak is van het tekort aan personeel: “Dat er een krapte op de arbeidsmarkt zou ontstaan wisten we dertig jaar geleden al. De vergrijzing en het feit dat minder kinderen werden geboren is de oorzaak. We hebben daar al die jaren voor gewaarschuwd en wisten dat het probleem eraan kwam. Het punt is dat het nog redelijk goed gaat met de economie en veel bedrijven groeien nog altijd. Maar daar geldt ook het tekort aan mensen: er wordt niet in een nieuwe productielijn geinvesteerd omdat er geen operators beschikbaar zijn. En in veel gevallen zie je ook dat de eigenaar van een MKB-bedrijf meewerkt om de productie op gang te houden. In feite moet hij zich juist met andere zaken bezighouden.”
Denkers
en doeners
Voorzitter
Wim Boomkamp van TwenteBoard is niet per definitie pessimistisch: “Het
is fijn dat er nog mensen zijn die met hun handen kunnen en willen werken.
En de braindrain valt ook reuze mee. De kern van het probleem is dat er
te weinig mensen zijn. Dat komt omdat enerzijds de economie is gegroeid
en er meer werk is. En anderzijds omdat de vergrijzing is ingezet. Overigens
is Twente daarin niet uniek. In andere regio’s in Nederland, maar bijvoorbeeld
ook in Duitsland speelt hetzelfde probleem. Het is internationaal. We beschikken
in onze regio over veel vakmanschap, want we moeten het ook kunnen maken.
De denkers zijn er wel, maar we hebben nu vooral doeners nodig. In de techniek
wisten we dat er een tekort aan vakmensen zou ontstaan. In 2010 waren er
al te weinig leerlingen die daar voor kozen, in 2014 en 2018 ook. Dan weet
je dat het fout kan gaan. Als TwenteBoard hebben we veel inspanningen gedaan
om mensen die aan de zijlijn staan, weer aan het proces te laten deelnemen.
Bijvoorbeeld door projecten voor een leven lang ontwikkelen. Maar het is
niet meer alleen de technische sector, het speelt nu in alle sectoren,
van horeca en IT tot onderwijs en de zorg.”
Kentering
Ook
Verhoeven ziet het tekort aan mensen in de techniek als een dreiging: “We
hebben op dit moment keihard technische mensen nodig op MBO-niveau. Het
is daarom een goede zaak dat het imago beter is dan jaren geleden en er
een goede beloning is voor mensen in de techniek. Niet voor niets zie je
dat de bouw veel zijinstromers kent. Mensen willen iets doen met hun handen,
aan het einde van de dag kunnen zien wat ze gemaakt hebben.” De oud-collegevoorzitter
van Saxion ziet zeker mogelijkheden om
het tij te keren: “Als TwenteBoard denken we na om op een frisse en onorthodoxe
manier het tekort aan te pakken. Op een andere manier naar de problemen
te kijken. Want linksom of rechtsom, het tekort aan mensen moet worden
opgelost.” In dat opzicht betreurt hij dat juist de overheid een rem heeft
gezet op de komst van buitenlandse studenten. “Ik snap dat je zegt: we
nemen geen buitenlandse studenten op die hier psychologie komen studeren
en vervolgens weer vertrekken. Maar als er een buitenlandse student technische
natuurkunde aan Saxion of de UT wil studeren, dan moet dat mogelijk zijn.”
Hij vervolgt: “Wat je in Eindhoven ziet is dat de stayrate, buitenlandse
studenten die blijven na hun studie en daar gaan werken, hoger ligt dan
bij ons in Twente. Eindhoven straalt veel meer een internationaal klimaat
uit. Dat heeft Twente minder. Terwijl hier toch prachtige, internationaal
georienteerde bedrijven zitten: Sensata, Thales, Demcon.”
Leven
lang ontwikkelen
Wim
Boomkamp weet dat het imago niet van vandaag op morgen kan worden bijgesteld.
“Maar we kunnen nog meer effort steken in een leven lang ontwikkelen. Daar
is de eerste winst te halen. Benut het talent dat er is, zorg dat mensen
worden begeleid naar goed passend werk. En daarnaast moeten we verder digitaliseren
zodat er minder mensen nodig zijn.” Er is zeker een rol voor de overheid
weggelegd: “Er zouden minder belemmeringen moeten zijn. Er wonen hier hoogopgeleide
mensen uit het buitenland, maar die moeten afwachten wat voor status ze
krijgen. Er zijn dus wel mensen maar die mogen niet werken. Dat is voor
iedereen frustrerend.” Een andere is studenten meer motiveren om een hogere
opleiding door te stromen “Van VMBO naar MBO en dan het HBO. Die route
kan.” Er is nog een meer maatschappelijke oorzaak van het tekort aan mensen.
De jongere generaties hanteren andere normen wat betreft de verhouding
tussen werk en prive. Dat uit zich in papadagen en vierdaagse werkweken.
Tjerry Verhoeven: “Deeltijdbanen betekenen dat je voor twee functies drie
mensen nodig hebt om de continuÏteit te behouden. Werk moet je belonen.
Zorg dat je incentives hebt om deeltijdwerk terug te dringen, zorg dat
het echt lonend is om fulltime te werken. Nu is dat niet zo: belasting
betalen is nodig maar je moet als je meer werkt ook netto meer overhouden.
En zorg voor meer kinderopvang. Ook het feit dat je werkgever je autonomie
geeft werkt mee om mensen te behouden.” Een andere oplossing is digitalisering,
vervolgt de arbeidsdeskundige: “Dit is wel het moment dat je met behulp
van Artificial Intelligence taken kunt overdragen. Angst daarvoor is onnodig:
technologie vervangt niet jou, maar wel wat je doet.” En zegt Tjerry Verhoeven
van VNO-NCW tot slot: “Ondernemen is in deze tijd niet makkelijk en
qua
personeel blijft het volgens cijfers van het CBS zeker nog twee tot drie
decennia. Personeelstekorten, crisis, duurzaamheid en circulariteit; het
komt allemaal tegelijk. Wat mij betreft verdienen ondernemers daarom applaus
omdat ze de droom van het eigen bedrijf blijven navolgen.” ”Een ding is
zeker, besluit Wim Boomkamp: “We moeten onze regio nog aantrekkelijker
maken. Dat kan. Kijk naar Dennis Schipper van Demcon. Een boegbeeld voor
Twente omdat hij zich zowel economisch als maatschappelijk inzet voor een
goed woon- en werkklimaat. Een voorbeeld voor veel andere bedrijven.”
Faalangst
wegnemen
Omscholen,
nascholen, een leven lang leren. Het wordt als een belangrijke bijdrage
gezien om de missmatch die er nu vaak is tussen opleiding en de vraag naar
werknemers op te lossen. Edwin Kamp, naast manager bij het ROC van Twente
ook manager van het Twents Fonds voor Vakmanschap, weet er alles van. Met
speciale vouchers tot een hoogte van maximaal 2.500 euro motiveert het
fonds mensen om verder door te leren. Opnieuw in de schoolbanken als je
al vijftien jaar gewerkt hebt. Het valt niet mee, weet Edwin Kamp: “Wat
je in de praktijk ziet is dat er op MBO-niveau niet zoveel animo is om
bij te scholen. Vaak is geld een drempel maar ook wordt het niet altijd
aangeboden door de werkgever. Of er is de angst of schaamte dat je moet
vertellen dat je het niet hebt gehaald.” Met het Twents Fonds voor Vakmanschap
wil Kamp die drempels wegnemen: “We verstrekken vouchers aan mensen die
aan bij-of omscholing willen doen. Die, kortom, een stap willen maken in
hun baan. En dat is zeker nu nodig.” Het tekort aan handen in sectoren
als techniek en productie, IT, zorg en logistiek is oplosbaar, zegt de
fondsmanager: “Er staan namelijk best veel mensen aan de kant. Die hebben
niet de juiste opleiding gevolgd met een missmatch tot gevolg. Er zijn
nog veel traditionele patronen: de man werkt fulltime, de vrouw parttime
en doet de huishouding en past op de kinderen. Toch kan het anders en daar
hebben we mooie voorbeelden van. Iemand meldde zich hier die al jaren bij
de Etos werkte met de wens om doktersassistente te worden. Dat hebben we
gehonoreerd.”
Twentse
workforce
Het
niveau van de Twentse workforce moet omhoog. Feitelijk is dat de boodschap,
zegt Edwin Kamp: “Er moet een kwalitatieve impuls zijn, mensen breder of
hoger ontwikkelen. Dat doen we niet alleen met ons fonds, maar ook via
loopbaangesprekken met het Leerwerkloket Twente of het Loopbaanstation.
Zij beschikken over loopbaanconsulenten en kunnen mensen adviseren en motiveren.
Want veel mensen hebben faalangst: kun je het wel, wat zijn fiscale gevolgen.
Met de consulenten wordt daar over gepraat.” Heeft de kandidaat die hordes
genomen, zorgt het Twents Fonds voor Vakmanschap dat de voucher beschikbaar
komt. Enige eis is dat de helft van de opleidingskosten uit eigen zak of
door de werkgever wordt betaald. Voor het overige komt de financiering
van de vouchers vanuit de veertien Twentse , de provincie Overijssel, het
rijk en gelden vanuit Brussel. Edwin Kamp hoopt tot slot dat werkgevers
hun werknemers nog meer aanzetten er gebruik van te maken. “Ondernemers
staan onder druk en leven vaak bij de waan van de dag. En iedereen is nodig
om de productie op peil te houden, dus tijd voor bijscholing is er niet
altijd. Toch zal dat moeten willen we in Twente goed opgeleide mensen behouden.”Tjerry
Verhoeven. Wim