Stroomnet zit vol, terugleveren gaat niet vanzelf
Het elektriciteitsnet raakt vol. Verschillende regio’s in het land kampen met deze problemen. Nieuwe bedrijven in Brabant en Limburg zijn niet meer vanzelfsprekend verzekerd van een aansluiting op het stroomnet. Ook in het noorden van Noord Holland loopt de capaciteit vol. Hoe zit dat in Twente? “
Het stroomnet kraakt in zijn voegen. Want het gaat hard metde energietransitie. Bedrijfs- en woningdaken vol zonnepanelen, windturbineparken, zonneweiden, warmtepompen, elektrische auto’s: het kan niet op. Het leidt her en der in ons land tot filevorming op het net. Maar in Twente lijken de gevolgen nog wel mee te vallen. Althans: nieuwe bedrijven die een stroomaansluiting nodig hebben, kunnen die wel krijgen als ze even geduld hebben. Zo heeft een telefoniste van XL Businesspark bij Almelo nog nooit van problemen op dit gebied gehoord. “Alle ondernemers zoeken dat trouwens ook zelf uit, daar zitten wij als businesspark niet tussen.” Voor verdere vragen verwijst ze door naar de gemeente Almelo. Ook bij De Marssteden in Enschede zijn er geen problemen bekend. Maar ook hier verwijst een woordvoerder naar de gemeente en noemt daarbij bovendien nog even een mooi plaatselijk project over zonnepanelen op bedrijfsdaken, waarbij de gemeente gratis advies levert. Maar het terugleveren van groene energie aan het elektriciteitsnet blijkt ook in Twente vaak een knelpunt te zijn. Voor grote bedrijven met grote platte daken, met ruimte voor veel zonnepanelen, is dat niet meer zo vanzelfsprekend. Neem Hengelo. Een woordvoerder van de gemeente geeft aan dat een aantal bedrijven op het grote Bedrijvenpark Twentekanaal best graag zonnepanelen op het dak zou willen plaatsen, maar dat de beperkte capaciteit voor teruglevering zulke plannen hinderlijk doorkruist. Dat maakt het moeilijker om hun businesscase rond te krijgen, aldus deze zegsman. ”Het remt de ontwikkelingen rond het plaatsen van meer zonnepanelen een beetje.” En zo dreigt de vergroening van zulke bedrijventerrein voorlopig tot stilstand te komen, want ‘Twentekanaal’ vormt geen uitzondering op de regel. Netbeheerder Enexis heeft al aangegeven dat er momenteel geen mogelijkheid is voor nieuwe bedrijven om stroom terug te leveren op het elektriciteitsnet ‘met duurzame opwek.’ Terwijl bestaande bedrijven hun duurzame teruglevercapaciteit niet kunnen uitbreiden. “Er zijn meer aanvragen dan ons beschikbare technisch personeel op dit moment op korte termijn kan verwerken”, aldus Enexis.
Aansluiting
Dat geldt voor het hele Enexisgebied. Daar valt overigens niet heel Twente onder, want in Almelo – XL Businesspark uitgezonderd – Oldenzaal en Goor is Cogas/Coteq de netbeheerder. Nieuwe bedrijven kunnen gewoon een aanvraag indienen voor een aansluiting op het stroomnet, zegt woordvoerder Saskia Everink nog maar eens voor alle duidelijkheid. Echter: dan staat er de volgende dag nog geen monteur op de stoep, net als dat bij Enexis het geval is. “Zo’n aansluiting is niet meteen beschikbaar, hoewel het ons in de regel lukt om dat binnen een half jaar te realiseren.” Die termijn was eerder achttien weken, maar de ACM (Autoriteit Consument & Markt) heeft die regel losgelaten voor het aanleggen van een nieuwe of zwaardere aansluiting, vertelt Everink. Capaciteitsproblemen van het net in het Coteq-verzorgingsgebied spelen daarbij geen rol, het zit ‘m bij deze netbeheerder ook eerder in een tekort aan technisch personeel. “Hoewel dat bij ons iets minder is”, zegt Saskia Everink erbij. Particulieren en zakelijke kleinverbruikers bij Coteq kunnen hun stroom, die doorgaans is opgewekt door zonnepanelen, nog altijd gewoon terugleveren. Maar dat is een weelde die grotere bedrijven momenteel moeten ontberen. De oorzaak is helder. Everink: “Het stroomnet loopt tegen de grenzen aan, er is onvoldoende capaciteit beschikbaar.” Het wachten is nu op de resultaten van een landelijk ‘congestie-onderzoek’ van TenneT, de beheerder van het hoogspanningsnet, naar mogelijkheden om toch elektriciteit te kunnen terugleveren.
Een van de oplossingen is het instellen van ‘congestiemanagement’ bij het terugleveren, waarbij de schaarse capaciteit op piektijden opnieuw wordt verdeeld. Dat kan bijvoorbeeld via een flexibele aanpak - op momenten dat het elektriciteitsnet minder belast is - of op vaste tijden. Ook netbeheerder Enexis is daar druk mee bezig: alle creativiteit wordt ingezet om overbelasting van de elektriciteitsnetten te voorkomen en de hinder voor het bedrijfsleven zoveel mogelijk te beperken.
Smart Energy Hub
Er zijn nog andere slimme oplossingen, zoals de Smart Energy Hub. Volgens dit nieuwe concept wordt lokaal opgewekte energie ook weer ter plekke gebruikt, op basis van collectieve afspraken tussen bedrijven en het meten van realtime-verbruik en teruglevering. Uit onderzoek van Royal HaskoningDHV, in opdracht van onder meer de provincie Overijssel en Oost NL, bleek vorig jaar dat in Oost-Nederland zich zo’n vijftig bedrijventerreinen voor zo’n aanpak lenen. In Overijssel wordt met vier van zulke experimentele Smart Energy Hubs begonnen, zo meldde Oost NL, om kennis en ervaring op te doen zodat dit concept verder kan worden uitgerold in de regio. XL Businesspark is er één van. Er zijn twee mogelijkheden: een surplus aan opgewekte groene stroom dat niet aan het net kan worden geleverd, wordt opgeslagen in grote batterijen om op een later moment te worden gebruikt; óf de overtollige stroom wordt omgezet in waterstof. Op bedrijventerrein Hessenpoort in Zwolle, een van de vier hubs, zijn concrete plannen voor dat laatste. Bij de rioolwaterzuiveringsinstallatie komt in de loop van dit jaar een waterstofcentrale in bedrijf, waar met behulp van groene stroom water via een electrolyser wordt omgezet in waterstof en zuurstof. De warmte die bij dit proces vrijkomt wordt ook benut, bijvoorbeeld door omliggende bedrijven. En de zuurstof gaat weer naar de rioolwaterzuivering, die dat heel goed kan gebruiken. Het pientere van zo’n Smart Energy Hub schuilt in de software, die vraag en aanbod van elektriciteit met elkaar in contact brengt. Een grote computer, die realtime data verwerkt voor het opwekken en verbruiken van stroom. Voorbeeldje: als de zon lekker schijnt en het waait bovendien, dan geeft de software aan een laadplein door om de auto’s knetterhard op te laden. En als een bedrijf de eigen stroom even niet nodig heeft, dan stuurt de computer het surplus naar een ander bedrijf dat het op dat moment goed kan gebruiken.
Nog even terug naar netbeheerder Coteq in Almelo, Goor en Oldenzaal. Daar zijn ze benieuwd naar de resultaten van het congestie-onderzoek, want daar hebben ze best belang bij. Saskia Everink: “In Almelo zelf was al langer geen capaciteit meer voor groot-zakelijke klanten om stroom terug te leveren, en vanwege het onderzoek van TenneT mag dat op dit moment ook niet in Goor en Oldenzaal.” Het is haar overigens niet bekend of dat tot verontruste vragen van ondernemers heeft geleid.
Kortom, de capaciteit van het elektriciteitsnet mag de ontwikkelingen op dit moment dan moeilijk kunnen bijbenen, desondanks zijn de ambities voor de iets langere termijn huizenhoog. De RES Twente (Regionale Energie Strategie) verwacht dat het haalbaar is om in 2030 1,5 TWh (oftewel 1,5 miljard Kilowattuur) duurzaam op te kunnen wekken. Daarvoor is nodig: 382 hectare ‘zon op het dak’, 688 hectare met zonnevelden en 39 windturbines… Nog een praktische tip van Enexis voor ondernemers die een nieuwe of zwaardere aansluiting overwegen: “Dien zo vroeg mogelijk uw aanvraag in. Doe dit ook als uw gewenste datum voor de werkzaamheden bijvoorbeeld pas over een jaar is. En doe het ook als u weet dat u energie wilt terugleveren aan het net.”
