De dure consequenties van het NOW-infuus
"Er is schaamte en angst”
Het aantal faillissementen stijgt. Mr. Erik Nijhoff van Spoor en Hoekman Advocaten met kantoren in Almelo en Rijssen kan er kort over zijn: “De groep ondernemers die financieel in de knel komt, groeit en een belangrijke reden is het terugbetalen van de NOW, de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid. Waar de overheid en de UWV nog enige coulance hadden, is er nu geen ontkomen meer aan: het geld moet terug in de staatskas.”
Erik Nijhoff, die ondernemingsrecht en faillissementsrecht in zijn praktijk heeft en als curator optreedt: “Dat geldt ook voor uitstel van belastingen tijdens corona zoals loon-en omzetbelastingen.” Die bedragen kunnen bij een MKB-er zo oplopen tot 100.000 euro of meer. Tel daar dan ook nog eens de prijsstijgingen voor grondstoffen en energie bij op en dan zijn de vooruitzichten niet bepaald goed.” Zeker niet voor bedrijven die aan het NOW-infuus lagen terwijl de directie min of meer wel wist dat de onderneming het zonder coronasteun toch niet zou redden. “Die vallen nu alsnog door de mand en dat merken wij in onze praktijk door het aantal aanvragen voor advies. De hulp die wij kunnen bieden is het aanvragen van uitstel van betaling en spreiding van de betalingen.”
Als insolventiemedewerker, curator en bewindvoerder ziet ook Marjolein Gresnigt van Robers Advocaten in Hengelo nagenoeg dagelijks de gevolgen van de terugbetalingen van de NOW-regelingen en uitgestelde belastingen. En niet alleen de gevallen die daadwerkelijk hulp vragen of dicht tegen een faillissement schuren: “Nee, want er zijn ook heel wat bedrijven die in principe technisch al failliet zijn. Het zijn rare tijden, het aantal faillissementen is historisch laag, maar er zijn voldoende ondernemers die moeilijk het hoofd boven water kunnen houden. Naast de betalingsregelingen voor de coronaschulden spelen ook de huidige gestegen kosten van grondstoffen, personeelstekorten en energielasten een rol.”
Onbehoorlijk bestuur
Ondernemers hebben uitstel gekregen voor het indienen van de definitieve vaststellingsaanvraag van NOW5 en NOW6 tot 2 juni 2023 in plaats van 22 februari 2023. Gezien de starre houding van de overheid zal het daar wel bij blijven en dat kan dramatische gevolgen hebben, aldus Erik Nijhoff: “Als een bestuurder van een BV zich netjes heeft gedragen kan er wellicht iets meer rekening worden gehouden met de situatie. Maar als de ondernemer bewust teveel aan NOW heeft aangevraagd of het voor andere doeleinden heeft gebruikt, kan hij zich niet verschuilen achter de BV en is de directeur privé aansprakelijk op grond van onbehoorlijk bestuur.” Zoiets leidt in de praktijk ook vaak tot heibel in het gezin: rekeningen kunnen niet meer worden betaald en van een zekere mate van welvaart moet afscheid worden genomen “Die situaties komen in zicht als er teveel steun is aangenomen; te goeder of te kwader trouw”, aldus advocaat Erik Nijhoff, die ook nog wel wat lichtstraaltjes door de duistere wolken ziet: “In principe hanteert het Rijk een harde lijn maar zoals ik al zei, er kan uitstel worden verleend in bepaalde situaties. Bijvoorbeeld als de onderneming levensvatbaar blijkt te zijn.”
WHOA
Een optie is de WHOA: de Wet homologatie onderhands akkoord, een regeling die op 1 januari 2021 in de Faillissementswet is ingevoerd. Op basis hiervan kan de rechtbank een onderhands akkoord tussen een onderneming en zijn schuldeisers en aandeelhouders goedkeuren, als daarmee het faillissement van de schuldenaar kan worden voorkomen. Nijhoff: “Deze regeling kan voor de ondernemer mogelijkheden bieden, maar wordt tot op heden niet veel ingezet.”
Volgens Gresnigt is de eerste stap: herken en erken het probleem en praat erover: “Zorg voor een overzicht van de schulden en financiën en zoek hulp voor het oplossen van die schulden. Robers Advocaten heeft de expertise om ondernemers te helpen maar de meeste ondernemers met schulden wachten veel te lang met het zoeken van hulp. Als je de rekeningen te laat betaalt, krijg je in veel gevallen te maken met boetes en incassokosten en dus nog meer schulden. En dat wil je natuurlijk graag voorkomen.” Zij vervolgt: “Het is voor ondernemers een grote stap om hulp te vragen, er is schaamte en angst om schuldhulpverlening aan te vragen. Maar als je tijdig hulp vraagt, kun je na het saneren van de schulden weer verder met ondernemen.”
Gerechtsdeurwaarder Andre Groothuis merkt een gestage stijging van het aantal faillissementen: “We zien, na een periode van daling in de jaren 2019 tot 2021, het aantal opdrachten nu weer toenemen: zowel voor particulieren als bedrijven. Bij die laatste categorie zie je dat terugbetalingen van NOW en uitgestelde belastingen een probleem vormen. En dan is het ook nog zo dat veel bedrijven dankzij die NOW kunstmatig in de lucht werden gehouden.” Het is een lastig situatie, vervolgt hij: “Als een ondernemer het geld niet heeft, wordt het natuurlijk moeilijk. Aan de kant van de schuldeiser moet er dan de bereidheid zijn om ruimte te geven. Je kunt afspreken binnen welke tijd de schuld wordt afbetaald. Als de ondernemer kan toezeggen dat het geld binnen redelijke termijnen van bijvoorbeeld een jaar, wordt afbetaald, dan gaat de schuldeiser in de praktijk meestal wel akkoord. En er zijn ook schuldeisers die ons carte blanche geven. Als het geld maar terugkomt.”
Overheidscement
Als de datum van 2 juni 2023 voor NOW5 en NOW6 in cement lijkt gegoten, wat kan in de korte periode nog worden gered? Marjolein Gresnigt ziet een tendens dat (overheids)schuldeisers steeds meer willen meewerken aan regelingen voor het saneren van schulden. “Met een goed inzicht in de financiën en voorstel tot schuldbemiddeling help ik particulieren en ondernemers om te werken aan een financieel gezonde toekomst. Als je hebt besloten om te stoppen en er zijn schulden en de schuldeisers willen niet meewerken aan een oplossing, kunnen we begeleiding bieden met het aanvragen van het faillissement”.
De directeur van Groothuis Ligtermoet & Nijhuis Gerechtsdeurwaarders en Incasso weet ook dat er een valkuil is: “Een ondernemer gaat altijd voor zijn bedrijf en wil een faillissement niet onder ogen zien, het is een taboe. In Amerika is dat wel anders: daar tel je niet mee als je niet een keer failliet bent gegaan.” Overigens is de overheid wel coulanter geworden, constateert ook Groothuis: “Mede door problemen zoals de toeslagenaffaire merken we dat het Rijk wat meer toegeeflijk, milder is geworden. Ze laten meer een menselijke kant zien.” Maar dat er altijd nog wat te leren valt in, is zeker: “Kijk, de NOW is in het leven groepen om de werkgelegenheid op peil te houden. Er is gekeken naar de werknemers en minder naar de gevolgen voor de werkgevers. Dat is in mijn optiek een verkeerd standpunt geweest.”
Tot slot constateert Erik Nijhoff van Spoor en Hoekman nog een bijzonder fenomeen: “Op ons kantoor in Rijssen lijken minder bedrijven in problemen te komen. Het zal te maken hebben met het grote aantal bedrijven: men steunt elkaar, gunt elkaar opdrachten en contracten blijven binnen Rijssen. Door die onderlinge samenwerking is men in Rijssen kennelijk minder vatbaar”, besluit Erik Nijhoff.
‘Maak een plan en laat de boel niet sudderen’
Hans Klein Swormink van de KVK kent geen enkel bedrijf dat geen last heeft van de huidige situatie: “Detailhandel, logistiek, horeca, groothandel; het raakt iedereen. Ook bedrijven in de b-to-b tot en met de eindconsument.” De opbouw van de schulden ligt voor meer dan de helft, namelijk 55 procent bij de Belastingdienst, gevolgd door toeleveranciers (25%) en tenslotte banken (22%). Dit zijn overigens cijfers van vorig voorjaar; in hoeverre de terugbetalingen van de NOW-steun nu een grote rol spelen is lastig, erkent de programmamanager van het KVK-initiatief Zwaar Weer: “Op 1 oktober jl. schreef de belastingdienst 270.000 bedrijven met uitgestelde belastingen aan, veroorzaakt door de coronacrisis en regelingen zoals NOW en TOZO. Daarvan is de inschatting dat zo’n 60.000 bedrijven het niet lukt om dat op tijd terug te betalen.” Maar ook Klein Swormink ziet dat de schulden aan UWV en Belastingdienst niet alleen de toename van faillissementen veroorzaakt: “Het is een opeenstapeling van problemen: de transportkosten gingen omhoog waardoor het kostbaar werd je container met spullen hier te krijgen. Personeel dat schaars werd, de prijzen voor grondstoffen en niet in de laatste plaats de gestegen energiekosten. Als bedrijf zou je op zo’n situatie moeten anticiperen, een plan maken en niet de boel maar laten sudderen. Kijk of je bedrijfsmodel nog in deze tijd past, is er nog behoefte aan jouw product. En kun je een tijdje je verlies nemen want als bakker kun je geen brood voor negen euro verkopen.”
Dat de steunmaatregelen nu voor financiële problemen zorgt en worden vervloekt vindt de KVK’er niet terecht: “In maart 2020 waren er al de eerste steunmaatregelen. Dat was achteraf schieten met hagel maar dat kon niet anders. En laten we wel zijn: ondanks het huidige sentiment zijn er veel ondernemers gered. Vergeet niet dat er in Nederland 2,3 miljoen ondernemers zijn, een kwart van de beroepsbevolking is dus afhankelijk van een bedrijf dat ze voor eigen rekening en risico voeren.” En toch gaan nog altijd mensen met ambitie dat avontuur aan, ziet Hans Klein Swormink als positief sein: “Jonge ondernemers, de groeibriljantjes die enthousiast met een nieuw concept of product komen. Het hoeven niet allemaal ASML’s te worden, het MKB is niet voor niets de grootste werkgever.”
